Trong thời đại công nghiệp hóa hiện nay, việc xử lý gỗ thô không chỉ dừng lại ở việc phơi nắng hay sấy nhiệt thông thường. Một trong những phương pháp đang bùng nổ tại các xưởng sản xuất gỗ quy mô lớn và xuất khẩu chính là sấy hơi nước cho gỗ. Vậy phương pháp này có gì đặc biệt, và vì sao lại trở thành xu hướng tất yếu?
Sấy Hơi Nước Là Gì?
Sấy hơi nước cho gỗ là quá trình sử dụng hơi nước bão hòa (hơi nước ở nhiệt độ và áp suất cao) để giảm độ ẩm bên trong thân gỗ, đồng thời làm mềm cấu trúc cellulose và lignin. Khi gỗ được xử lý bằng hơi nước, nó sẽ:
Giảm nhanh độ ẩm từ 40–80% xuống dưới 20%
Giúp ổn định kích thước, hạn chế nứt nẻ khi gia công
Tiêu diệt nấm mốc, vi khuẩn, côn trùng gây hại sâu bên trong thớ gỗ
Đây là công nghệ được áp dụng nhiều trong sản xuất gỗ nội thất cao cấp, ván ép, gỗ xuất khẩu với tiêu chuẩn quốc tế nghiêm ngặt.
Vì Sao Sấy Hơi Nước Lại Quan Trọng Trong Chế Biến Gỗ Hiện Đại?
1. Hiệu quả khử ẩm và chống cong vênh vượt trội
Theo nghiên cứu từ Viện Lâm nghiệp Việt Nam (2023), gỗ sấy hơi nước đạt độ đồng đều độ ẩm ±1.5%, so với ±5% ở phương pháp sấy nhiệt cưỡng bức.
Nhờ nhiệt độ và hơi nước kiểm soát tốt, gỗ không bị co rút quá nhanh, tránh hiện tượng nứt đầu, rạn nứt mặt gỗ – lỗi thường thấy ở phương pháp phơi nắng hoặc sấy thô.
2. Tiêu diệt vi sinh vật tận lõi gỗ
Nhiệt độ từ 100–130°C, đi kèm áp suất từ 1.2–2.0 bar giúp tiêu diệt triệt để nấm mốc, mọt gỗ và bào tử bên trong.
Đặc biệt với các loại gỗ có tính dầu như gỗ xoan đào, gỗ sồi, phương pháp này khử mùi nhựa và làm ổn định màu sắc tự nhiên của gỗ rất tốt.
3. Đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu và thị trường khó tính
Nhật Bản, EU và Mỹ đều yêu cầu sản phẩm gỗ phải đạt độ ẩm từ 8–14% tùy loại. Sấy hơi nước giúp kiểm soát độ ẩm chính xác và theo lô hàng đồng nhất.
Một số thị trường còn yêu cầu gỗ không chứa nấm mốc hoặc tàn dư hóa chất xử lý – điều mà sấy bằng hơi nước hoàn toàn đáp ứng mà không cần dùng hóa chất.
4. Tăng tuổi thọ và giá trị kinh tế của gỗ
Gỗ được sấy hơi nước có khả năng chống cong, chống vênh, không bị co rút theo mùa.
Giá thành bán ra tăng từ 15–25% so với gỗ chưa sấy hoặc sấy truyền thống.
Gỗ Nào Nên Sấy Bằng Hơi Nước?
Các loại gỗ sau rất phù hợp để sấy bằng hơi nước:
Gỗ cao su, gỗ keo, gỗ tràm: độ ẩm cao, dễ nấm – rất cần xử lý bằng hơi để chống mốc
Gỗ sồi, gỗ thông: độ dày lớn, yêu cầu đồng đều độ ẩm
Gỗ gõ đỏ, căm xe: gỗ quý, cần giữ màu và không co rút
Tại Sao Phải Khử Trùng Khi Sấy Gỗ?
Gỗ là môi trường lý tưởng cho nấm mốc, mọt gỗ, ấu trùng sinh sôi nếu độ ẩm còn cao.
Theo quy định ISPM 15 của FAO, các sản phẩm gỗ như pallet, thùng hàng xuất khẩu phải được xử lý nhiệt (Heat Treatment – HT) đạt ít nhất 56°C trong 30 phút tại lõi gỗ.
Việc khử trùng bằng sấy hơi nước giúp loại bỏ hoàn toàn mối nguy vi sinh vật và côn trùng mà không để lại dư lượng hóa chất, không gây mùi khó chịu.
Các Bước Trong Quy Trình Khử Trùng Và Tiệt Trùng Bằng Hơi Nước
1. Tiền xử lý – kiểm tra độ ẩm gỗ
Trước khi đưa vào buồng sấy, cần kiểm tra độ ẩm gỗ đầu vào bằng máy đo chuyên dụng.
Gỗ cần được xếp đúng cách (xếp so le, cách đều) để hơi nước thẩm thấu đều.
2. Giai đoạn tạo hơi nước và nâng nhiệt
Nhiệt độ trong buồng sấy được tăng dần từ 40–80°C trong 2–6 giờ đầu, nhằm:
Làm mềm lignin giúp hơi nước xâm nhập sâu vào cấu trúc gỗ
Tăng độ thẩm thấu của hơi nước vào lõi để đạt điều kiện tiêu chuẩn tiệt trùng
3. Giai đoạn giữ nhiệt – diệt vi sinh vật
Nhiệt độ đạt từ 100–120°C, duy trì trong 30–90 phút (tùy loại gỗ).
Đây là giai đoạn chính để tiêu diệt:
Nấm mốc (Aspergillus, Penicillium…)
Mọt gỗ, mọt phấn, ấu trùng côn trùng
Bào tử vi khuẩn gây mục và thối
4. Giai đoạn làm mát và ổn định
Hạ nhiệt dần và giữ trong môi trường kín để tránh tái nhiễm nấm hoặc hơi nước ngưng tụ.
Kiểm tra lại độ ẩm lõi và bề mặt. Nếu đạt yêu cầu (thường từ 8–14%), tiến hành đóng dấu xử lý nhiệt hoặc in mã số lô.
Lưu Ý Để Khử Trùng Hiệu Quả
Không mở cửa buồng sấy trong quá trình tiệt trùng để đảm bảo nhiệt độ và áp suất ổn định.
Sử dụng cảm biến nhiệt độ lõi và bề mặt để đảm bảo độ chính xác.
Đối với gỗ dày, cần tăng thời gian giữ nhiệt lên đến 90 phút.
Khử Trùng Bằng Hơi Nước Có Gì Vượt Trội So Với Hóa Chất?
| Tiêu chí | Sấy hơi nước | Hóa chất (fumigation) |
|---|---|---|
| An toàn sức khỏe | Không độc hại | Có thể gây ngộ độc |
| Ảnh hưởng môi trường | Không tạo dư lượng | Gây ô nhiễm không khí |
| Hiệu quả tiệt trùng | Đạt chuẩn ISPM 15 | Hiệu quả cao nhưng hạn chế tái nhiễm |
| Chi phí vận hành lâu dài | Cao ban đầu, tiết kiệm về sau | Thấp ban đầu, rủi ro cao |
Công ty TNHH E-MART chuyên tư vấn giải pháp sấy, thiết kế – thi công – lắp đặt – bảo trì hệ thống sấy, lò sấy gỗ, tủ rã đông, lò sấy nông sản, sấy hơi nước, nhà sấy năng lượng mặt trời, máy sấy thực phẩm công nghiệp, lò vi sóng công nghiệp và cung cấp thiết bị linh kiện sấy, đèn sấy hồng ngoại dùng trong công nghiệp tại Việt Nam. E-MART mong muốn được đem đến cho khách hàng những ứng dụng tốt nhất trong lĩnh vực sấy, luôn luôn nghiên cứu và phát triển những giải pháp tối ưu về mặt kỹ thuật, hợp lý về chi phí, dễ dàng làm chủ công nghệ và mang lại giải pháp phù hợp nhất cho doanh nghiệp.
